Διαταραχές Υπόφυσης
H υπόφυση είναι ένας αδένας μεγέθους μικρού μπιζελιού, ο οποίος παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των ζωτικών λειτουργιών του σώματος και της γενικής ευημερίας. Αναφέρεται ως «κύριος αδένας» του σώματος επειδή ελέγχει τη δραστηριότητα των περισσότερων άλλων αδένων που εκκρίνουν ορμόνες. Ο ενδοκρινολόγος διαγιγνώσκει την υποφυσιακή δυσλειτουργία με τη βοήθεια των επιπέδων των ορμονών στο αίμα. Οι απεικονιστικές εξετάσεις όπως η αξονική τομογραφία (CT) ή η μαγνητική τομογραφία (MRI), μπορούν να αναδείξουν τα αδενώματα της υπόφυσης ή το κενό τουρκικό εφίππιο. Αξιολογώντας τα συμπτώματα του ασθενούς εξετάζονται στοχευμένα τα επίπεδα των ορμονών που χρειάζονται. Συχνά, τα επίπεδα αυτά είναι δύσκολο να ερμηνευτούν, λόγω του ότι ποικίλλουν πολύ κατά τη διάρκεια της ημέρας και ανάλογα με διάφορες παραμέτρους. Ως εκ τούτου, η μέτρηση ενός μόνο τυχαίου δείγματος αίματος συνήθως δεν παρέχει χρήσιμες πληροφορίες. Τέλος, κάποιες διαγνωστικές δοκιμασίες που αφορούν στη χορήγηση συγκεκριμένων ουσιών για τη μέτρηση ορμονών μπορεί να μας οδηγήσουν σε ασφαλέστερα αποτελέσματα όσον αφορά στα επίπεδα των ορμονών. Στα ιατρεία CarE MediC γίνεται προσεκτική λήψη του ιστορικού και των συμπτωμάτων, κλινική εξέταση και δίνονται συγκεκριμένες διαγνωστικές εξετάσεις που θα βοηθήσουν στην αποκάλυψη των διαταραχών της υποφυσιακής λειτουργίας και στην κατάλληλη αντιμετώπισή της.
Η υπόφυση βρίσκεται στο τουρκικό εφίππιο (sella turcica), ένα οστέινο κοίλωμα στη βάση του κρανίου, κάτω από τον εγκέφαλο και πίσω από τη βάση της μύτης. Αποτελείται από δύο λοβούς, τον πρόσθιο και τον οπίσθιο. Συνδέεται με τον υποθάλαμο, ο οποίος ελέγχει τη δραστηριότητά της. Το πρόσθιο τμήμα συνδέεται στον εγκέφαλο με μικρά αιμοφόρα αγγεία. Το οπίσθιο τμήμα αποτελεί μέρος του εγκεφάλου και εκκρίνει ορμόνες απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος.
Η υπόφυση παράγει μια πληθώρα ορμονών. Κάθε μία από αυτές επηρεάζει ένα συγκεκριμένο τμήμα του σώματος (ένα όργανο ή ιστό στόχο).
ΠΡΟΣΘΙΟΣ ΛΟΒΟΣ
Ο πρόσθιος λοβός της υπόφυσης παράγει και εκκρίνει έξι κύριες ορμόνες:
- Η αυξητική ορμόνη (GH) ρυθμίζει τη σωματική ανάπτυξη και έχει σημαντικές επιδράσεις στο σχήμα του σώματος, διεγείροντας την τόνωση των μυών και τη μείωση του λιπώδους ιστού
- Η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH) διεγείρει τον θυρεοειδή αδένα για να παράγει τις ορμόνες του θυρεοειδούς
- Η αδρενοκορτικοτρόπος ορμόνη (ACTH), που ονομάζεται επίσης κορτικοτροπίνη, διεγείρει τα επινεφρίδια για να παράγουν κορτιζόλη και άλλες ορμόνες
- Οι γοναδοτροπίνες, δηλαδή η θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) και η ωχρινική ορμόνη (LH), διεγείρουν τις γονάδες, τους όρχεις για να παράγουν σπέρμα, τις ωοθήκες για την παραγωγή ωαρίων και προκαλούν την παραγωγή των ορμονών του φύλου, δηλ. της τεστοστερόνης και των οιστρογόνων
- Η προλακτίνη (PRL) διεγείρει τον μαζικό αδένα των μαστών για την παραγωγή γάλακτος
Ο πρόσθιος λοβός παράγει επίσης και άλλες ορμόνες, που συμπεριλαμβάνουν τη μελανοκορτίνη (beta-melanocyte–stimulating hormone- βMSH) που προκαλεί τη σκούρα χρώση του δέρματος και τις εγκεφαλίνες και ενδορφίνες που αναστέλλουν την αίσθηση του πόνου και βοηθούν στον έλεγχο του ανοσοποιητικού συστήματος.
ΟΠΙΣΘΙΟΣ ΛΟΒΟΣ
Ο οπίσθιος λοβός της υπόφυσης παράγει δύο ορμόνες:
- Η βαζοπρεσίνη (Vasopressin, που ονομάζεται επίσης αντιδιουρητική ορμόνη) ρυθμίζει την ποσότητα του νερού που εκκρίνεται από τα νεφρά και συνεπώς είναι σημαντική για τη διατήρηση της ισορροπίας του νερού στο σώμα.
- Η ωκυτοκίνη (oxytocin) προκαλεί τη σύσπαση της μήτρας κατά τη διάρκεια του τοκετού και αμέσως μετά τον τοκετό προς αποφυγή της υπερβολικής αιμορραγίας. Η ωκυτοκίνη επίσης διεγείρει τη συστολή των γαλακτοφόρων πόρων στον μαστό, που οδηγούν το γάλα στη θηλή (the let-down) στις θηλάζουσες γυναίκες.
ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ
Η ανάπτυξη κάποιου αδενώματος της υπόφυσης (καλόηθες νεόπλασμα) μπορεί να οδηγήσει σε δυσλειτουργία του αδένα. Το αδένωμα μπορεί να παράγει σε μεγαλύτερο βαθμό μία ή περισσότερες από τις ορμόνες της υπόφυσης ή μπορεί να πιέζει τα φυσιολογικά κύτταρα της υπόφυσης προκαλώντας υποπαραγωγή μίας ή περισσότερων ορμονών της.
Τα αδενώματα μπορεί να είναι μικροαδενώματα (<10 χιλ) ή μακροαδενώματα (>10 χιλ), προκαλώντας διόγκωση της υπόφυσης, με ή χωρίς διαταραχή της παραγωγής ορμονών. Μερικές φορές υπάρχει υπερβάλλουσα παραγωγή μίας ορμόνης και ταυτόχρονα μικρότερη του φυσιολογικού παραγωγή μιας άλλης λόγω πίεσης.
Μερικές φορές το υπερβολικό εγκεφαλονωτιαίο υγρό μπορεί να γεμίσει το χώρο γύρω από την υπόφυση και να τη συμπιέσει (οδηγώντας σε σύνδρομο κενού τουρκικού εφιππίου). Η πίεση μπορεί να προκαλέσει την υπερπαραγωγή ή την υποπαραγωγή των υποφυσιακών ορμονών.
Η διαταραχή της έκκρισης των υποφυσιακών ορμονών μπορεί να προκαλέσει ποικιλία συμπτωμάτων.
Διαταραχές που οφείλονται στην υπερπαραγωγή των ορμονών της υπόφυσης περιλαμβάνουν:
- Ακρομεγαλία ή γιγαντισμός: αυξητική ορμόνη
- Νόσος Cushing: Αδρενοκορτικοτρόπος ορμόνη (ACTH)
- Γαλακτόρροια (έκκριση γάλακτος από τους μαστούς σε άνδρες ή σε γυναίκες όταν δεν είναι έγκυοι): Προλακτίνη
- Στυτική δυσλειτουργία: Προλακτίνη
- Υπογονιμότητα (ιδιαίτερα σε γυναίκες): Προλακτίνη
Διαταραχές που οφείλονται στην υποπαραγωγή των ορμονών της υπόφυσης περιλαμβάνουν:
- Κεντρικός άποιος διαβήτης: Βαζοπρεσίνη
- Υποϋποφυσισμός: Πολλαπλές ορμόνες